The Last Ship – wat Sting zegt zonder het te zeggen

“Zou het kunnen zijn dat je beste werk niet jouw verhaal vertelt, maar dat van een ander?”

Dat vroeg Sting zich af in zijn TED-talk voor de promotie van zijn album The Last Ship. Je verwacht het misschien niet, maar de grote Sting had begin de jaren 2000 zowaar last van een writer’s block. Stings vraag staat in schril contrast met de algemene consensus over wat wenselijk is in de popmuziek. Hij durft het belang van authenticiteit ter discussie te stellen. Ineens staat de echtheid van het verhaal dat de muziek vertelt niet meer centraal, omdat degene die het verhaal vertelt dit verhaal niet heeft meegemaakt. Maar wat is in de dynamiek tussen artiest en publiek nou belangrijker? Het verhaal dat iemand vertelt of de overeenkomst daarvan met het privéleven van de artiest?

Jouw verhaal

Veel artiesten zijn geneigd hun privéleven voor een deel op straat te gooien in hun muziek. Zoals Adele, bijvoorbeeld. Je zoekt natuurlijk aansluiting met je publiek. Een van de manieren om die aansluiting te vinden, is door je achterban toe te laten in je privéleven en je menselijke kant te laten zien. Het is een goede bron van inspiratie, geen onuitputtelijke. Geen mens ter wereld heeft alles meegemaakt. De kans is vrij groot dat het leven van een artiest buiten het artiest-zijn om, vrij gewoon en onopmerkelijk is. En als het dat niet is, vergaat de waarde van zo’n bijzonder verhaal erg snel. Men herkent zich er niet (meer) in of het nieuwe is er vanaf. Wat dat bijzondere verhaal ook is, de kans is groot dat het niet divers genoeg is om voor langere tijd interessant te blijven.

Symptomatisch van dit exhibitionisme zijn nieuwe artiesten die deze insteek als PR gebruiken. Met enige regelmaat zie ik nieuwe soloartiesten een eerste single promoten met het verhaal dat het nummer “heel speciaal voor ze is”. Natuurlijk, een eerste single uitbrengen is altijd speciaal. Maar om direct openlijk zo persoonlijk over te worden over je privéleven is niet altijd een goed idee. Want hoe weet jouw potentiële publiek wie jij bent? En als ze jou niet kennen, waarom zou het ze dan iets kunnen schelen wat je hebt meegemaakt? De kans is groot dat hier geen reden toe is. Dan heb je jezelf met je eigen verhaal buitengesloten van je potentiële achterban.

Terug naar je roots

Natuurlijk is een persoonlijk verhaal niet de enige manier om de “echtheid” van de muziek te toetsen. ‘Vertel me waar je vandaan komt en ik vertel je wie je bent,’ luidt een oude uitdrukking. In de muziek is dit idee - zonder dat dit expliciet wordt toegegeven - van groot belang. Ieder land en iedere streek heeft een muzikaal “colour locale” wat ermee wordt geassocieerd. Denk bijvoorbeeld aan de Ierse tin wistle, de Schotse doedelzak, de Franse (en Jordaanse) accordeon en de Spaanse Spaanse gitaar (jep, what’s in the name). Ook buiten de instrumentatie zijn er muzikale kenmerken die met een regio worden geassocieerd, zoals de overmatige secunde met het Midden-Oosten en de pentatonische toonladder met Zuid-Oost Azië.

“Oriëntale” muziek

Dat wil niet zeggen dat deze associaties authentiek zijn voor deze streken. Vaak worden dergelijke associaties geplakt op een streek die geen gebruik maakt van deze muzikale middelen in de traditionele muziek. Een frappant voorbeeld is Russische “oriëntale” muziek. Deze muziek werd in Rusland gemaakt met een ver gelegen land in gedachten en werd ook als zodanig geschreven en gearrangeerd. Deze muziek sloeg in Europa enorm aan en werd geassocieerd met Russische muziek, maar toen daardoor meer Russische muziek werd geïmporteerd werd die nieuwe muziek vaak niet gewaardeerd omdat die “Russische” elementen er niet in zaten. De muziek was zo Russisch dat het niet meer als Russisch werd gezien.

De associaties van authenticiteit

Dit verhaal illustreert een bijzonder fenomeen: de authenticiteit van muziek wordt beoordeeld op basis van de associaties van de luisteraar met de herkomst van de artiest of componist. Of de lokale elementen van de muziek waarheidsgetrouw zijn, of ze als marketing-element zijn toegevoegd doet hier vrij weinig aan af. Een artiest is volgens het publiek pas authentiek, als diegene zich naar verwachting gedraagt, op basis van zijn herkomst. Vertel me waar je vandaan komt en ik vertel je wie je bent.

Nog even over Sting

Sting weegt zijn gehele 40 jaar-lange carrière in beide opzichten de mate van authenticiteit in zijn muziek zorgvuldig af. In de begindagen van The Police zette de band zich in de markt van de Punkbands. Als een trio van louter eind-twintigers met een historie in de Jazz en wereldmuziek waren ze bij uitstek niet de mensen die dit rebelse jeugdgenre glorie zou toebrengen. Maar ze hadden een geheim wapen ten opzichte van de vele concurrentie in Engeland: ze beheersten hun instrumenten. Sting, de zoon van een melkman uit een klein scheepsbouwersstadje in Noord-Engeland, gebruikte vaak zijn persoonlijke ervaringen om authentieke teksten te schrijven voor een band vol outsiders die muziek speelde die het Punkgenre ondubbelzinnig nabootste.

Sting ontdekte al snel dat zijn eigen ervaringen niet onuitputtelijk waren. Daarna legde hij zich toe op het schrijven van muziek over anderen (een goed voorbeeld hiervan is het album Ten Summoner’s Tales). Hoewel deze nummers goed aansloegen, vond er een zekere mate van vervreemding plaats met zijn publiek. De verhalen waren goed doordacht en beschreven. Ook de muziek was zoals altijd van hoge kwaliteit, maar waar was Sting zelf in zijn muziek? De zoektocht naar nieuwe vormen van authenticiteit leidde hem terug naar het Newcastle waar hij was opgegroeid en de muziek die daar vandaan kwam. Of ermee werd geassocieerd.

Dichterbij dan ooit

Het album The Last Ship is het hoogtepunt van deze omwenteling in zijn muziek. De teksten gaan uitsluitend over anderen: karakters die hij had geobserveerd in zijn jeugd. De Keltische muziekkenmerken brengen meer dan ooit tevoren zijn muziek en zijn publiek dichter bij zijn roots, en daarmee zijn persoon. Ook al vertelt hij niets over zichzelf, met zijn karakterkeuzes en misschien wel zijn beste compositiewerk ooit geeft hij zichzelf toch bloot. Vertel me waar je vandaan komt en ik vertel je wie je bent.